آیا کمبود خواب میتواند باعث سردرد شود؟
آیا کمبود خواب میتواند باعث سردرد شود؟ بله، قطعاً. کمبود خواب یکی از دلایل شایع و شناخته شده برای بروز یا تشدید انواع مختلف سردرد است. تحقیقات نشان دادهاند که خواب ناکافی یا بیکیفیت میتواند باعث تحریک سردردهای تنشی (شایعترین نوع سردرد)، میگرن، و حتی انواع دیگر سردرد مانند سردرد خوشهای شود. علاوه بر این، کمخوابی میتواند شدت و تکرار حملات میگرن را در افرادی که مستعد آن هستند، به طور قابل توجهی افزایش دهد.
علت سر درد ناشی از کمبود خواب
علت دقیق اینکه چرا کمبود خواب باعث سردرد میشود پیچیده است و به طور کامل شناخته نشده، اما ترکیبی از عوامل زیر احتمالاً نقش دارند:
- اختلال در عملکرد مغز: بخشهایی از مغز مانند هیپوتالاموس هم چرخه خواب و بیداری را تنظیم میکنند و هم در مسیرهای پردازش درد نقش دارند. کمبود خواب میتواند عملکرد این نواحی را مختل کرده و باعث کاهش آستانه درد یا فعال شدن مستقیم مسیرهای سردرد شود.
- تغییرات در سطح هورمونها: خواب ناکافی میتواند تولید ملاتونین (هورمون تنظیمکننده خواب) را کاهش دهد. سطوح پایین ملاتونین با افزایش خطر ابتلا به برخی سردردها، به ویژه میگرن و سردرد خوشهای، مرتبط دانسته شده است.
- عدم تعادل مواد شیمیایی مغز (نوروترانسمیترها): خواب برای تنظیم مواد شیمیایی مهم مغز مانند سروتونین و دوپامین که در خلقوخو، انرژی و احساس درد نقش دارند، حیاتی است. کمبود خواب این تعادل را بر هم زده و میتواند به بروز سردرد کمک کند.
- افزایش التهاب: تحقیقات نشان دادهاند که کمبود خواب میتواند سطح نشانگرهای التهابی در بدن را افزایش دهد. التهاب یکی از عوامل کلیدی در ایجاد حملات میگرن است.
- تغییرات در جریان خون مغز: برخی مطالعات نشان میدهند که خواب ممکن است بر جریان خون مغز تأثیر بگذارد و اختلال در آن میتواند به سردرد منجر شود.
به طور خلاصه، کمبود خواب فرآیندهای طبیعی ترمیم و تنظیم بدن را مختل میکند و این اختلال میتواند از طریق مسیرهای مختلف عصبی، هورمونی و التهابی، منجر به بروز یا تشدید سردرد شود.
تاثیر کمبود خواب بر سر درد
یک استراحت شبانه خوب برای بهزیستی ضروری است. خواب بسیاری از عملکردهای بدن مانند یادگیری، حافظه و ایمنی را تنظیم و بازیابی میکند. خواب همچنین بر خلق و خو و اندامهایی مانند مغز، قلب و ریهها تأثیر میگذارد. از آنجایی که خواب با کیفیت خوب بسیار حیاتی است، کمبود خواب میتواند بر این سیستمها تأثیر منفی بگذارد و منجر به مشکلات سلامت روانی و جسمی، از جمله اختلالات مختلف سردرد مانند میگرن شود.
محرومیت از خواب زمانی رخ میدهد که فرد فرصتی برای خواب کافی نداشته باشد. محرومیت از خواب با کاهش عملکرد شناختی و تمرکز، خوابآلودگی بیش از حد در طول روز، تغییرات خلقی و مشکل در حافظه و تصمیمگیری مرتبط دانسته شده است.
میگرنها بر اساس وجود اورا (Aura) نیز دستهبندی میشوند. این به علائم اضافی اشاره دارد که ممکن است قبل یا در طول میگرن رخ دهد، از جمله ضعف عضلانی، گزگز، اختلالات یا تحریفات بینایی، از دست دادن بینایی و سایر علائم عصبی. زنان سه برابر بیشتر از مردان در معرض ابتلا به میگرن هستند و کسانی که سابقه خانوادگی میگرن دارند، بیشتر احتمال دارد خودشان میگرن را تجربه کنند.
غده صنوبری (پینهآل) بخش کلیدی دیگری از مغز است که در خواب نقش دارد. غده صنوبری ملاتونین تولید میکند، هورمونی که به افراد کمک میکند با تشخیص تغییر بین روز و شب به خواب بروند. سطوح پایین ملاتونین با میگرن و سردردهای خوشهای مرتبط دانسته شده است و ممکن است شانس بیدار شدن با سردرد را افزایش دهد.
رابطه بین محرومیت از خواب و میگرن نیز دوطرفه است. این بدان معناست که اختلالات خواب میتوانند باعث تحریک میگرن شوند، اما میگرنها نیز میتوانند بر خواب تأثیر منفی بگذارند. میگرنها میتوانند منجر به خستگی و خوابآلودگی بیش از حد شوند که ممکن است چرخه خواب و بیداری را مختل کند.
راه های درمان سر درد ناشی از بیخوابی
- یک برنامه منظم داشته باشید: سعی کنید هر روز، حتی در آخر هفتهها، در ساعتهای مشخصی به رختخواب بروید و بیدار شوید. ثابت نگه داشتن برنامه خواب به جلوگیری از خواب ناکافی یا بیش از حدی که میتواند باعث تحریک میگرن شود، کمک میکند.
- از مصرف مواد قبل از خواب خودداری کنید: الکل، نیکوتین و کافئین میتوانند در کیفیت و ثبات خواب شما اختلال ایجاد کنند.
- آرامش قبل خواب: زمانی را برای آرامش قبل از خواب با انجام فعالیتهای آرامبخش مانند خواندن، مدیتیشن یا گوش دادن به موسیقی اختصاص دهید. اطمینان حاصل کنید که دمای اتاقتان خنک و راحت نگه داشته میشود و تشک شما پشتیبانی کافی را ارائه میدهد.
- چراغها را خاموش کنید: علاوه بر لامپها و چراغهای سقفی، نوری که از تلفنهای همراه، تبلتها، تلویزیونها و سایر دستگاههای الکترونیکی ساطع میشود، میتواند ریتم شبانهروزی شما را مختل کرده و به خواب رفتن را دشوار کند. بهتر است این دستگاهها را قبل از خواب خاموش کنید و از استفاده از آنها در رختخواب خودداری کنید.
سخن پایانی
برای سردرد ناشی از بیخوابی، ضمن استفاده از راهکارهای موقت مانند مسکنهای بدون نسخه، استراحت در محیطی تاریک و ساکت، و نوشیدن آب کافی، باید بدانید که درمان بیخوابی است. جهت تشخیص دقیق علت بیخوابی و بررسی احتمال وجود اختلالات زمینهای مانند آپنه خواب (که خود میتواند باعث سردرد شود)، لازم است ابتدا به پزشک عمومی مراجعه کنید.
او پس از ارزیابی علائم شما، در صورت لزوم، شما را برای انجام تست خواب (پلیسومنوگرافی) به یک کلینیک خواب تخصصی ارجاع خواهد داد که معمولاً نیازمند معرفینامه (Remiss) است. نتایج این تست به تشخیص قطعی کمک کرده و راه را برای درمان هدفمند اختلال خواب و در نتیجه، رفع سردردهای مرتبط با آن هموار میسازد.
سوالات متداول
بله، کمبود خواب یکی از عوامل شایع بروز سردرد، بهویژه سردردهای تنشی و میگرنی است و میتواند شدت و تکرار آنها را افزایش دهد.
کمخوابی بیشتر با سردردهای تنشی، میگرن، و سردردهای صبحگاهی مرتبط است که معمولاً به دلیل اختلال در تنظیم شیمی مغز رخ میدهند.
وقتی خواب کافی ندارید، سطح هورمونهایی مثل سروتونین و دوپامین که با درد و خلقوخو مرتبط هستند، مختل میشود و این میتواند منجر به سردرد شود.
بله، داشتن الگوی خواب منظم، بهبود کیفیت خواب و کاهش استرس میتواند به کاهش شدت و تعداد دفعات سردرد کمک کند.
اگر سردردها مکرر، شدید یا همراه با علائم دیگری مانند تاری دید، تهوع یا ضعف هستند، حتماً باید به پزشک مراجعه شود.